Stonehenge, prehistoryczny kamienny krąg znajdujący się na równinie Salisbury w Anglii, jest jednym z najbardziej ikonicznych i zagadkowych miejsc na świecie. Od wieków fascynuje archeologów, historyków i turystów, którzy próbują rozwikłać tajemnice jego pochodzenia, budowy i przeznaczenia. Co sprawia, że Stonehenge jest tak wyjątkowe i dlaczego wciąż wzbudza tak duże zainteresowanie?
Historia i budowa
Stonehenge składa się z pierścienia pionowych kamieni, z których każdy mierzy około 4 metrów wysokości, 2 metrów szerokości i waży około 25 ton. Wewnątrz większego pierścienia znajduje się mniejszy okrąg z mniejszych kamieni. Cała struktura jest otoczona ziemnym wałem i fosą.
Budowa Stonehenge była realizowana w kilku fazach, które rozpoczęły się około 3100 lat p.n.e. i trwały przez około 1500 lat. Pierwsza faza obejmowała budowę wału i fosy oraz ustawienie drewnianych słupów. Późniejsze fazy obejmowały przenoszenie i ustawianie ogromnych kamieni, zwanych megalitami.
Kamienie te dzielą się na dwa rodzaje: sarseny i bluestones. Sarseny, które stanowią największe elementy konstrukcji, pochodzą z lokalnych kamieniołomów oddalonych o około 30 kilometrów. Bluestones natomiast, które są mniejsze i znajdują się wewnątrz kamiennego kręgu, pochodzą z odległości około 240 kilometrów, z gór Preseli w Walii.
Teorie na temat przeznaczenia
Istnieje wiele teorii dotyczących przeznaczenia Stonehenge, ale żadna z nich nie została jednoznacznie potwierdzona. Oto niektóre z najczęściej dyskutowanych:
- Miejsce kultu religijnego: Jedna z najpopularniejszych teorii sugeruje, że Stonehenge było miejscem kultu religijnego, używanym do odprawiania rytuałów i ceremonii. Znalezione w okolicy szczątki ludzkie mogą wskazywać, że odbywały się tam także ceremonie pogrzebowe.
- Obserwatorium astronomiczne: Niektórzy badacze uważają, że Stonehenge pełniło funkcję prymitywnego obserwatorium astronomicznego. Układ kamieni zdaje się być zgodny z niektórymi zjawiskami astronomicznymi, takimi jak przesilenia letnie i zimowe. Na przykład, w czasie przesilenia letniego słońce wschodzi w idealnym alignment z tzw. Heel Stone, co mogło służyć do wyznaczania ważnych dat w kalendarzu rolniczym.
- Miejsce spotkań i zgromadzeń: Inna teoria zakłada, że Stonehenge było miejscem spotkań różnych plemion i grup społecznych, służącym do zawierania umów, wymiany handlowej oraz organizowania ważnych wydarzeń społecznych.
- Centrum lecznicze: Ciekawą hipotezę przedstawił archeolog Geoffrey Wainwright, który sugeruje, że Stonehenge mogło być miejscem o charakterze leczniczym. W pobliżu monumentu znaleziono liczne groby osób z deformacjami i chorobami, co może wskazywać, że ludzie przybywali tam w nadziei na uzdrowienie.
Technologia budowy
Budowa Stonehenge była ogromnym wyzwaniem logistycznym i inżynieryjnym dla ludzi epoki neolitu. Przenoszenie ogromnych kamieni na duże odległości oraz ich ustawianie w precyzyjny sposób wymagało zaawansowanych technik i narzędzi. Uważa się, że używano drewnianych sanek, rolek i lin do przemieszczania kamieni, a także wykorzystywano siłę mięśni ludzkich i zwierzęcych.
Niektóre teorie sugerują, że konstruktorzy Stonehenge mogli używać również technik hydraulicznych do przemieszczania kamieni na rzekach i kanałach. Choć dokładne metody budowy pozostają przedmiotem spekulacji, jedno jest pewne: stworzenie Stonehenge wymagało ogromnej pracy, organizacji i zasobów.
Znaczenie kulturowe
Stonehenge ma ogromne znaczenie kulturowe i symboliczne dla wielu ludzi na całym świecie. Jest to jedno z najważniejszych miejsc dziedzictwa kulturowego w Wielkiej Brytanii i od 1986 roku znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Każdego roku tysiące turystów odwiedza Stonehenge, aby podziwiać jego monumentalność i poczuć ducha przeszłości.
Dla niektórych grup społecznych, takich jak współcześni druidzi, Stonehenge jest również miejscem świętym, gdzie odbywają się ceremonie i obrzędy. Przesilenie letnie i zimowe przyciągają do Stonehenge tłumy ludzi, którzy przybywają, aby obserwować wschód słońca w tym magicznym miejscu.
Współczesne badania i odkrycia
Współczesne technologie, takie jak geofizyka, laserowe skanowanie terenu i datowanie radiowęglowe, pozwoliły na dokładniejsze zrozumienie Stonehenge i jego otoczenia. Ostatnie badania wykazały, że obszar wokół Stonehenge był intensywnie użytkowany przez ludzi na długo przed rozpoczęciem budowy samego kręgu kamieni.
Odkrycia te sugerują, że Stonehenge było częścią większego kompleksu religijnego i społecznego, obejmującego inne prehistoryczne struktury, takie jak Woodhenge, Durrington Walls i Avebury. W 2020 roku naukowcy odkryli podziemne kręgi dołów w pobliżu Durrington Walls, które mogą być związane z rytuałami i ceremoniami odbywającymi się w Stonehenge.
Kontrowersje i ochrona
Stonehenge, jak wiele innych zabytków, jest przedmiotem różnych kontrowersji, zwłaszcza dotyczących ochrony i zarządzania tym miejscem. W latach 60. i 70. XX wieku planowano budowę autostrady w pobliżu Stonehenge, co spotkało się z ogromnym sprzeciwem społecznym. Ostatecznie plany te zostały porzucone.
W 2020 roku rząd brytyjski ogłosił plany budowy tunelu drogowego w pobliżu Stonehenge, co miało na celu zmniejszenie ruchu drogowego i ochronę krajobrazu. Projekt ten wywołał jednak kontrowersje i protesty ze strony archeologów, historyków i społeczności lokalnych, którzy obawiają się, że budowa tunelu może zniszczyć nieodkryte jeszcze pozostałości archeologiczne i naruszyć integralność tego świętego miejsca.
Podsumowanie
Stonehenge pozostaje jednym z najbardziej fascynujących i tajemniczych zabytków świata. Jego monumentalna architektura, skomplikowana budowa i nieznane przeznaczenie wciąż budzą podziw i ciekawość. Mimo licznych teorii i badań, pełna prawda o Stonehenge może nigdy nie zostać odkryta.
Monument ten jest nie tylko świadectwem zaawansowanych umiejętności inżynieryjnych i organizacyjnych ludzi neolitu, ale także symbolem ludzkiej potrzeby tworzenia, wierzeń i poszukiwania znaczenia w otaczającym nas świecie. Stonehenge, jako część naszego dziedzictwa kulturowego, przypomina nam o głębokich korzeniach naszej cywilizacji i o tajemnicach, które wciąż czekają na odkrycie.